Tuyển sinh Đại học 2024

Kết nối với chúng tôi qua Zalo:

Case Report

Liên hệ tuyển sinh

Gửi email cho chúng tôi:

Gọi hoặc Zalo cho chúng tôi:

0981 559 255

Gửi hồ sơ về:

09 Nguyễn Gia Thiều, P. Điện Ngọc, TX. Điện Bàn, Quảng Nam

Theo dõi chúng tôi trên mạng xã hội

Theo dõi chúng tôi trên phương tiện truyền thông xã hội để không bỏ lỡ thông tin quan trọng về đăng ký, học bổng, cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn và trải nghiệm đa dạng trong các hoạt động của chúng tôi.

Tin xem nhiều

BÁO CÁO CA LÂM SÀNG: NGƯNG HÔ HẤP TUẦN HOÀN Ở BỆNH NHÂN ĐIỆN GIẬT

BÁO CÁO CASE LÂM SÀNG VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG DO KLEBSIELLA SPP SINH ESBL VÀ NHIỄM NẤM Ở BỆNH NHÂN LỚN TUỔI

SỐT, PHÁT BAN VÀ KHÓ THỞ Ở BỆNH NHÂN LỚN TUỔI

BÁO CÁO CA BỆNH KAWASAKI Ở TRẺ EM

TIẾP CẬN ĐIỀU TRỊ BÉO PHÌ TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE BAN ĐẦU

BÁO CÁO MỘT TRƯỜNG HỢP NGỘ ĐỘC KHÍ CƯỜI

Ths.BS. Trương Ánh Diệu*

*Trưởng khoa Nội - Bệnh viện đa khoa Tâm Trí Đà Nẵng

TÓM TẮT

Khí cười (N2O - Nitơ oxit hay oxit nitơ) là một chất có hoạt tính giải trí ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài và tái đi tái lại khí cười này có thể liên quan đến nhiều độc tính, với nhiều báo cáo về tác hại đã được ghi chép trong y văn. Oxit nitơ liên kết không thể đảo ngược và làm bất hoạt vitamin B12, một đồng yếu tố quan trọng trong quá trình trao đổi chất liên quan đến tổng hợp DNA và myelin. Do đó, việc ngộ độc sẽ liên quan đến các hội chứng của sự thiếu hụt vitamin B12, chủ yếu là huyết học và thần kinh. Việc sử dụng oxit nitơ đã thu hút nhiều cảnh báo về sức khỏe từ các chuyên gia. Vì vậy nhận thức và những hiểu biết về sinh lý bệnh và điều trị độc tính của oxit nitơ rất quan trọng đối với các bác sĩ lâm sàng. Chúng tôi sẽ thảo luận về trường hợp của một bệnh nhân nữ 24 tuổi, bị rối loạn thần kinh cảm giác vận động do oxit nitơ gây ra và khái quát các tài liệu hiện có xung quanh độc tính của nó.

SUMMARY

Nitrous oxide is an increasingly popular recreational drug. However, recurrent or pro- longed use can be associated with nitrous oxide toxicity, with numerous reports of harm documented in the literature. Nitrous oxide irreversibly binds and inactivates vitamin B12, which is an important co-factor in metabolic pathways involved in DNA and myelin synthesis. Toxicity is therefore associated with vitamin B12 deficiency- related syndromes, primarily involving haematological and neurological systems. Nitrous oxide use has attracted repeated health warnings from experts. An awareness and understanding of the pathophysiology and management of nitrous oxide toxicity is therefore important for clinicians. We discuss the case of a 24-year- old woman presenting with nitrous oxide-induced sensorimotor neuropathy and review the existing literature surrounding toxicity.

Keywords: Nitrous oxide toxicity, vitamin B12, neurotoxicity

ĐẶT VẤN ĐỀ

Nitơ oxit (N2O) là một chất được sử dụng rộng rãi trong y học như một thuốc giảm đau và an thần do tác dụng khởi phát nhanh và hiệu lực cao. Nó cũng là một chất có tác dụng giải trí ngày càng phổ biến, và được khảo sát nằm trong top 10 loại thuốc giải trí được sử dụng thường xuyên nhất trên toàn cầu vào năm 2019. Nitơ oxit liên kết, làm oxy hóa và bất hoạt vitamin B12 một cách không thể đảo ngược, gây ra sự thiếu hụt chức năng của vitamin B12. Thiếu vitamin B12 được đặc trưng bởi các bất thường về thần kinh và huyết học. Ngày càng có nhiều bằng chứng báo cáo các hội chứng thiếu hụt vitamin B12 liên quan đến N2O. Trong báo cáo trường hợp này, chúng tôi thảo luận về trường hợp một bệnh nhân nữ 24 tuổi bị rối loạn thần kinh cảm giác vận động do N2O gây ra.

CA LÂM SÀNG

Bệnh nhân nữ 24 tuổi, vào viện trong bối cảnh tê và yếu tứ chi, trong đó chân yếu nhiều hơn tay, không sốt, không có chấn thương, trước đây hoàn toàn khỏe mạnh và không có sử dụng thuốc nào khác. Tiền sử nổi bật với việc hít bóng cười #50 bóng/ngày trong gần 1 tháng, các biểu hiện này bắt đầu xuất hiện mấy ngày gần đây và ngày càng nặng dần.

Bệnh nhân được thực hiện các xét nghiệm lâm sàng cơ bản, MRI tủy sống và sọ não, phát hiện thiếu máu hồng cầu to và phù tủy từ C3-C6. Bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc khí cười (Tổn thương thần kinh hủy myelin bán cấp tủy cổ) và được điều trị với vitamin B12 liều cao, 1000 mcg/ngày tiêm bắp, kết hợp với vật lý trị liệu – phục hồi chức năng. Sau 10 ngày điều trị, cơ lực bệnh nhân cải thiện 1 phần, giảm tê tứ chi, tuy các triệu chứng vẫn còn và vẫn cần sự trợ giúp của người nhà và sự hồi phục sẽ cần nhiều tháng. Bệnh nhân được xuất viện và điều trị bằng uống vitamin B12 ngoại trú.

CÁC CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN

Tổng phân tích tế bào máu cho thấy 1 tình trạng thiếu máu hồng cầu to:

Hình 1: Công thức máu ngày đầu vào viện cho thấy thiếu máu hồng cầu to

Hình 2: Công thức máu sau 10 ngày điều trị với vitamin B12 liều cao, cho thấy cải thiện tình trạng thiếu máu (không truyền máu)

MRI tủy sống: Cho thấy hình ảnh phù tủy cổ từ C3-C6

Hình 3: MRI tủy sống của bệnh nhân

Các xét nghiệm cận lâm sàng khác:

Sinh hóa máu: Chức năng thận, men gan bình thường, điện giải có Kali giảm nhẹ
Siêu âm bụng, MRI sọ não cũng chưa ghi nhận bất thường

BÀN LUẬN

N2O là một loại khí không màu được sử dụng trong điều trị vì đặc tính giảm đau và an thần. Nó thường được gọi là “khí cười” do cảm giác hưng phấn khi hít vào với khởi phát tác dụng nhanh và thời gian duy trì ngắn, khiến nó trở thành một loại thuốc giải trí ngày càng phổ biến. Hiện tại, việc phân phối N2O cho mục đích giải trí là bất hợp pháp, nhưng nó có sẵn và hợp pháp nếu mua cho mục đích chăm sóc sức khỏe và ăn uống. Theo Khảo sát tội phạm của Anh và xứ Wales năm 2018/2019, N2O là chất được sử dụng nhiều thứ hai ở độ tuổi từ 16 đến 24 (8,7%) (sau cần sa), với mức độ phổ biến liên quan đến tính sẵn có của nó (23,9% số người được hỏi cho biết dễ sử dụng, dễ tiếp cận trong vòng 24 giờ). Theo Khảo sát Toàn cầu 2019 (GDS2019), đã nhận được dữ liệu từ 123 814 người từ >30 các quốc gia, tỷ lệ sử dụng N2O trong đời là 23,5%, làm nổi bật quy mô toàn cầu của vấn nạn này. Đáng chú ý là việc sử dụng N2O để giải trí không phải là một hiện tượng mới.

Độc tính của N2O lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1956 khi Lassen et al. đã mô tả về sự ức chế tủy xương sau khi sử dụng N2O để kiểm soát cơn co giật ở bệnh nhân uốn ván. Các nghiên cứu sau đó cho thấy mối liên quan với việc ức chế tủy xương và người ta nhanh chóng đưa ra giả thuyết rằng N2O có tác dụng độc lên vitamin B12.

Vitamin B12 (cobalamin) là một chất có đặc tính tan trong nước. Nó được hấp thu ở đoạn cuối hồi tràng nhờ vào yếu tố nội được sản xuất bởi tế bào thành dạ dày. Vitamin B12 là một co-enzym của men methionine synthase và metylmalonyl-CoA mutase, tham gia vào các quá trình trao đổi chất cần thiết cho chức năng huyết học và thần kinh. Methionine synthase chuyển hóa homocysteine thành methionin, tạo ra chất trung gian được sử dụng trong quá trình tổng hợp DNA. Việc chuyển đổi này cũng sử dụng folate và gián tiếp liên quan đến enzyme methylene tetrahydrofolate reductase (MTHFR). Methylmalonyl CoA mutase chuyển đổi L-methylmalonyl CoA thành succinyl CoA. Khi thiếu vitamin B12, các phản ứng trao đổi chất này bị gián đoạn, gây suy giảm quá trình tổng hợp DNA và myelin. Điều này dẫn đến các thiếu hụt về huyết học và thần kinh. Các tác dụng phụ của tăng homocystein niệu, chẳng hạn như tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cũng được ghi nhận. Các yếu tố nguy cơ của thiếu vitamin B12 bao gồm chế độ ăn uống không đầy đủ (ví dụ như người già, người ăn chay), rối loạn kém hấp thu(ví dụ như thiếu máu ác tính, cắt dạ dày, bệnh viêm ruột mạn - IBD) và đột biến gen MTHFR.

N2O phát huy độc tính bằng cách oxy hóa không thể đảo ngược ion coban của vitamin B12, khiến nó không hoạt động. Điều này ức chế methionine synthase, cũng gián tiếp làm giảm hoạt động của methylmalonyl CoA reductase. Do đó nồng độ homocysteine và methylmalonic axit (MMA) tăng lên khi quá trình trao đổi chất bị gián đoạn và quá trình phục hồi lại phụ thuộc vào quá trình tổng hợp protein mới. Ngày càng có nhiều bằng chứng báo cáo một loạt các bất thường lâm sàng liên quan đến ngộ độc N2O . Bao gồm các
các biểu hiện về huyết học, tâm thần kinh, huyết khối và da. Tử vong cũng đã được báo cáo, với bằng chứng cho thấy N2O làm suy yếu các phản ứng sinh lý đối với tình trạng thiếu oxy và tăng CO2 máu. Trong khi sinh lý bệnh của độc tính do N2O gây ra được cho là do rối loạn chức năng vitamin B12, thì có những báo cáo trong các tài liệu khác lại gợi ý các cơ chế khác, chẳng hạn như ức chế thụ thể N-methyl-D-aspartate (NMDA). Điều đáng quan tâm là một nghiên cứu chẩn đoán thần kinh gần đây đã xác định rối loạn chức năng sợi trục vận động nổi bật hơn ở bệnh nhân lạm dụng N2O so với bệnh nhân thiếu vitamin B12 (người có rối loạn chức năng sợi trục cảm giác nổi bật hơn). Điều này cho thấy một sinh lý bệnh độc đáo không phụ thuộc vào chức năng của vitamin B12.

Trong trường hợp hiện tại, chúng tôi thảo luận về một trường hợp lạm dụng N2O gây ra rối loạn thần kinh cảm giác vận động, trong đó nêu bật tác dụng của N2O đối với quá trình chuyển hóa vitamin B12 và mô tả biểu hiện lâm sàng của tình trạng ngộ độc cấp tính sau gần 1 tháng sử dụng với mục đích giải trí. Những quan sát này phù hợp với các trường hợp nhiễm độc N2O được báo cáo trước đây.

Hình 4: Các phản ứng trao đổi chất cần vitamin B12 là coenzym

Hiện tại không có phác đồ tiêu chuẩn nào để điều trị ngộ độc N2O , với các tài liệu khác nhau rất nhiều về thời gian và tần suất điều trị với vitamin B12. Tuy nhiên, các nguyên tắc điều trị đều liên quan đến việc ngừng sử dụng N2O và thay thế bằng vitamin B12 tiêm bắp. Các mức độ và thời gian hồi phục ở bệnh nhân đã tổn thương tủy do thiếu vitamin B12 rất khác nhau. Trong một nghiên cứu quan sát, 14% bệnh nhân được điều trị bằng vitamin B12 cho thấy sự hồi phục hoàn toàn trong khoảng thời gian trung bình là 6 tuần (trong khoảng 2-24 tuần). 86% còn lại có mức độ cải thiện triệu chứng ở mức độ trung bình là 12 tuần, nhưng trong khoảng từ 1-84 tuần.

KẾT LUẬN

Có 1 sự tăng lên rõ rệt các trường hợp ngộ độc liên quan đến N2O đã được báo cáo trong tài liệu những năm gần đây. Điều này phản ánh sự gia tăng mắc các trường hợp như vậy, vì N2O đã trở nên phổ biến như một chất giải trí. Tuy nhiên, nó cũng có thể cho thấy sự gia tăng việc chẩn đoán và/hoặc báo cáo khi các bác sĩ lâm sàng nhận thức rõ hơn về hiện tượng này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Savage S, Ma D. The neurotoxicity of nitrous oxide: the facts and "putative" mechanisms. Brain Sci. 2014 Jan 28;4(1):73-90. doi: 10.3390/brainsci4010073. PMID: 24961701; PMCID: PMC4066238.
Shah K, Murphy C. Nitrous Oxide Toxicity: Case Files of the Carolinas Medical Center Medical Toxicology Fellowship. J Med Toxicol. 2019 Oct;15(4):299-303. doi: 10.1007/s13181-019-00726-x. Epub 2019 Aug 6. PMID: 31388940; PMCID: PMC6825085.
Thayabaran, D. and Burrage, D. (2021). Nitrous oxide‐induced neurotoxicity: a case report and literature review. British Journal of Clinical Pharmacology, 87(9), 3622-3626. https://doi.org/10.1111/bcp.14779
Trowbridge P, Poland C. Missing a case of nitrous oxide toxicity. Ther Adv Infect Dis. 2022 Jun 13;9:20499361221104377. doi: 10.1177/20499361221104377. PMID: 35719176; PMCID: PMC9198419.
Weimann J. Toxicity of nitrous oxide. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 2003 Mar;17(1):47-61. doi: 10.1053/bean.2002.0264. PMID: 12751548.

Trở về

Liên hệ tuyển sinh

Tin xem nhiều

BÁO CÁO MỘT TRƯỜNG HỢP NGỘ ĐỘC KHÍ CƯỜI

Các tin khác

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHAN CHÂU TRINH

BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC PHAN CHÂU TRINH

Đến Với PCTU

Khám Phá

ĐÀO TẠO LIÊN TỤC